Chủ tịch Hồ Chí Minh là người sớm nhận thức rõ vị trí, vai trò của thế hệ trẻ đối với sự nghiệp cách mạngViệt Nam. Người đã từng nói: Theo quy luật tự nhiên, già thì phải yếu, yếu thì phải chết. Nếu không có cán bộ mới thì ai gánh vác công việc của Đảng? Do đó, chăm lo bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc làm rất quan trọng, rất cần thiết, là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Tư tưởng của Người về chăm lo, bồi dưỡng thế hệ trẻ, bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau luôn mang tính thời sự, giá trị lý luận và thực tiễn vô cùng sâu sắc.

       Khi tiếp nhận chủ nghĩa Mác-Lênin, Người nhận thấy rằng, muốn cách mạng đi tới thành công, một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất là phải tập hợp được lực lượng cách mạng hùng hậu, muốn thức tỉnh được dân tộc trước hết phải thức tỉnh được thanh niên. Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Người luôn quan tâm và dành nhiều tình cảm sâu sắc đối với thế hệ trẻ Việt Nam, dành rất nhiều tâm huyết cho việc tổ chức, dẫn dắt các thế hệ thanh niên đến với cách mạng, tham gia vào quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Với tư cách là đội ngũ dự bị, lực lượng kế cận hùng hậu của cách mạng và là những người chủ tương lai của đất nước, thế hệ trẻ phải có trách nhiệm kế tục truyền thống dựng nước và giữ nước của cha ông, hoàn thành sứ mệnh lịch sử cách mạng vẻ vang của mình. Người nhấn mạnh: “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên. Thanh niên muốn làm chủ tương lai cho xứng đáng thì ngay hiện tại phải rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải làm việc để chuẩn bị tương lai đó”, “là người tiếp sức cách mạng cho thế hệ thanh niên già,... là người xung phong trong công cuộc phát triển kinh tế và văn hóa, trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội"[1]. Chính vì vậy, khi bắt đầu truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin về Việt Nam, Người xác định lựa chọn thanh niên là đối tượng truyền bá đầu tiên về lý tưởng cách mạng vô sản. Tháng 6-1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), Người thành lập tổ chức “Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên”, sau đó xuất bản tuần báo “Thanh niên” làm cơ quan ngôn luận của Hội. Trong những năm 1925-1927, Người trực tiếp mở các lớp huấn luyện chính trị đào tạo hơn 200 thanh niên Việt Nam yêu nước trở thành người cộng sản, đưa họ trở về nước hoạt động trong phong trào “vô sản hoá”, phát triển phong trào cách mạng của quần chúng nhân dân, trong đó có nhiều người sau này trở thành những cán bộ lãnh đạo xuất sắc của Đảng như đồng chí Trần Phú, Lê Hồng Phong, Hà Huy Tập,…Khi Cách mạng tháng Tám thành công, thành lập Nhà nước dân chủ nhân dân, Chủ tịch Hồ Chí Minh xác định nhiệm vụ của Đảng và Nhà nước là chăm lo ngay từ đầu sự nghiệp giáo dục-đào tạo với mục đích đào tạo thế hệ trẻ, người thừa kế sự nghiệp của Đảng, của dân tộc. Người chỉ rõ: Nhiệm vụ chính của thanh niên, học sinh là học. Học để phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân, làm cho dân giàu, nước mạnh tức là để làm trọn nhiệm vụ người làm chủ nước nhà, thanh niên sẽ làm chủ nước nhà, phải học tập mãi, tiến bộ mãi, mới thật là thanh niên. Theo Người, trường học là nơi đào tạo những chủ nhân tương lai của đất nước, trường học của chúng ta là trường học của chế độ dân chủ nhân dân, nhằm mục đích đào tạo những công dân và cán bộ tốt, những người chủ tương lai tốt của nước nhà. Việc học tập, rèn luyện của thế hệ trẻ có ý nghĩa quyết định đến tương lai của đất nước. Sự lớn mạnh của tuổi trẻ là thành công của Đảng, là thắng lợi của sự nghiệp cách mạng, là sự trường tồn phát triển của xã hội. Người yêu cầu thế hệ trẻ phải tự mình phấn đấu, học tập và rèn luyện để nắm lấy tri thức, bồi dưỡng ý chí, nghị lực và tinh thần cách mạng. Thanh niên “phải luôn luôn nâng cao chí khí cách mạng, trung với nước, hiếu với dân, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng. Không sợ gian khổ, hy sinh, hăng hái thi đua tăng gia sản xuất và anh dũng chiến đấu, xung phong đi đầu”[2] trong mọi phong trào. Để trở thành người có trí tuệ, có tri thức, thanh niên phải hăng hái học tập, nhất là việc nghiên cứu học tập lý luận chủ nghĩa Mác-Lênin nhằm trang bị và nâng cao trình độ lý luận cách mạng, phải tích cực học tập văn hóa, khoa học, kỹ thuật, quân sự,...biết vận dụng những tri thức đó để xây dựng xã hội mới. Người cho rằng, việc nâng cao trình độ chính trị, học vấn, khoa học, kĩ thuật, quân sự,… là điều kiện cơ bản để tuổi trẻ cống hiến ngày càng nhiều cho Tổ quốc, cho nhân dân. Vì vậy, nội dung giáo dục, bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau phải toàn diện trên tất cả các mặt “đức, trí, thể, mỹ”. Phương pháp giáo dục phải phù hợp với mỗi đối tượng. Người chỉ rõ: “Đại học thì cần kết hợp lý luận khoa học với thực hành, ra sức học tập lý luận và khoa học tiên tiến của các nước bạn, kết hợp với thực tiễn của nước ta, để thiết thực giúp ích cho công cuộc xây dựng nước nhà. Trung học thì cần đảm bảo cho học trò những tri thức phổ thông chắc chắn, thiết thực, thích hợp với nhu cầu và tiền đồ xây dựng nước nhà, bỏ những phần nào không cần thiết cho đời sống thực tế. Tiểu học thì cần giáo dục các cháu thiếu nhi: yêu Tổ quốc, yêu nhân dân, yêu lao động, yêu khoa học, trọng của công. Cách dạy phải nhẹ nhàng, vui vẻ, chớ gò ép thiếu nhi vào khuôn khổ của người lớn, phải đặc biệt chú ý giữ gìn sức khoẻ của các cháu”[3]. Theo Người, thực hiện giáo dục không thể tuỳ tiện, phải tuân theo hoàn cảnh, điều kiện cụ thể, phải gắn liền với xã hội, học đi đôi với hành, phải luôn có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội, thực hiện dân chủ, công bằng, bình đẳng trong giáo dục, phải gắn liền với thi đua yêu nước. Ngoài ra, vai trò của các thế hệ đi trước cũng hết sức quan trọng, “bố mẹ, thầy giáo và người lớn phải làm gương mẫu cho các em trước  mọi việc”[4] vì một tấm gương tốt có giá trị hơn trăm bài văn diễn thuyết.

       Bên cạnh đó, Người còn đặc biệt chú trọng đến việc giáo dục đạo đức cách mạng cho thế hệ trẻ. Theo Người, đạo đức cách mạng là yếu tố vô cùng cần thiết, là “gốc”, là nền tảng của cách mạng. Giáo dục đạo đức cách mạng cho thế hệ trẻ nhằm làm cho thế hệ trẻ trở thành những người công dân có ích, những người chiến sĩ tốt, những người cách mạng chân chính. Người nhấn mạnh thanh niên cần phải luôn luôn rèn luyện đạo đức cách mạng; phải không sợ khổ, không sợ khó, thực hiện đâu cần thanh niên có, việc gì khó có thanh niên; phải luôn nỗ lực rèn luyện đạo đức cách mạng, thực hiện cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư; sống trong sạch, có chí tiến thủ và đoàn kết, không kiêu ngạo; tích cực đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân; phê phán những thói hư, tật xấu; thường xuyên tiến hành phê bình và tự phê bình... để giúp đỡ nhau cùng tiến bộ. Chính vì vậy, Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho thế hệ trẻ, đào tạo họ trở thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” vừa “chuyên.

       Bác Hồ nói chuyện với các đại biểu Thanh niên xung phong. (Ảnh Tư liệu)

       Về phong trào thanh niên, Người lưu ý: cần phải liên tục và có nội dung thiết thực, không nên hình thức, phải “nói được, làm được”, những việc đáng làm dù khó mấy cũng phải quyết tâm làm cho kỳ được.“Các cháu là thế hệ anh hùng trong thời đại anh hùng… Bác tin rằng, thanh niên ta sẽ hoàn thành thắng lợi những nhiệm vụ rất vẻ vang của đạo quân xung phong tất thắng trong sự nghiệp xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh”. Thấm nhuần lời dạy của Người, lớp lớp các thế hệ thanh niên Việt Nam luôn là lực xung kích trên tất cả các mặt trận, hăng hái trong các phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”, “Xung kích phát triển kinh tế-xã hội và bảo vệ Tổ quốc”, “Đồng hành cùng thanh niên lập thân, lập nghiệp”, chương trình tình nguyện “Mùa hè xanh”,  “Tuổi trẻ Việt Nam sống, chiến đấu, lao động và học tập theo gương Bác Hồ vĩ đại”, “Tiếp lửa truyền thống - Mãi mãi tuổi hai mươi”, “Thanh niên sống đẹp, sống có ích”, “Hiến máu nhân đạo”,…Đó là những hành trang quan trọng giúp các thế hệ trẻ Việt Nam vững bước, trưởng thành và tích cực tham gia vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, cùng toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta phấn đấu cho lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, xứng đáng là những chủ nhân của đất nước, đúng như lời căn dặn của Người:

       “Không có việc gì khó.

       Chỉ sợ lòng không bền.

       Đào núi và lấp biển.

       Quyết chí ắt làm nên”.

[1] Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 10, Nxb Chính trị quốc gia, H.1995, tr 488

[2] Hồ Chí minh: Toàn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, H.2000, tr.503-504

[3] Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 8, Nxb Chính trị quốc gia, H.2000, tr. 81

[4] Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 8, Nxb Chính trị quốc gia, H.2000, tr.74